Πρωτεΐνη και χορτοφαγική δίαιτα

Πρωτεΐνη και χορτοφαγική δίαιτα
vegan protein

Όλο και πιο συχνά το τελευταίο διάστημα γίνεται λόγος για την χορτοφαγική διατροφή και για τον αν είναι ικανή να καλύψει τις ανάγκες του οργανισμού σε πρωτεΐνες τόσο σε ποιοτικό αλλά και σε ποσοτικό επίπεδο. Η απάντηση είναι πως η διατροφή που χαρακτηρίζεται ως χορτοφαγική όταν περιλαμβάνει μεγάλη ποικιλία φυτικών πρωτεϊνών είναι ικανή να παρέχει ίδια ποσότητα και ποιότητα πρωτεΐνης σε συνθήκες επαρκής θερμιδικής πρόσληψης.

Στην περίπτωση των αυστηρά χορτοφάγων (vegans) όπου αποφεύγονται πλήρως τα ζωικής προέλευσης προϊόντα φαίνεται να υπάρχει ανησυχία για την έλλειψη πρόσληψης απαραιτήτων αμινοξέων όπως η λυσίνη, τρυπτοφάνη, θρεονίνη και μεθειονίνη που βρίσκονται σε μεγάλες ποσότητες στα γαλακτοκομικά προϊόντα αλλά και στο κρέας.

Τα απαραίτητα αμινοξέα είναι η βαλίνη, θρεονίνη, ισολευκίνη, ιστιδίνη , λυσίνη, λευκίνη, μεθειονίνη, τρυπτοφάνη, φαινυλαλανίνη και αργινίνη. Αυτά τα αμινοξέα ο οργανισμός τα προσλαμβάνει από τη τροφή και τα χρησιμοποιεί με σκοπό τη σύνθεση πρωτεϊνών, πολλές εκ των οποίων είναι μεταφορείς ηλεκτρονίων, μετάλλων, οξυγόνου αλλά και ορμονών. Η απουσία ή η ανεπάρκεια σε ένα απαραίτητο αμινοξύ μπορεί να σταματήσει τη σύνθεση λειτουργικών μορίων  με αποτέλεσμα τη διαταραχή ή ακόμα και τη διακοπή της ζωής του κυττάρου ενώ συνολικά η ανεπαρκής πρόσληψη πρωτεΐνης μπορεί να οδηγήσει στην απώλεια μυικής μάζας, σε ελάττωση της ανοσίας, σε διαταραχές του μεταβολισμού, σε οίδημα και μειωμένη σωματική ανάπτυξη ενώ μπορεί να προκύψουν και διανοητικές διαταραχές στα παιδιά.

Παιδική και Εφηβική Ηλικία 

Γενικά τα παιδιά που ακολουθούν αυστηρά χορτοφαγική δίαιτα μπορούν να καλύψουν τις πρωτεϊνικές τους ανάγκες σε συνθήκες επαρκούς θερμιδικής πρόσληψης και κατανάλωσης μεγάλης ποικιλίας φυτικών τροφίμων. Τα παιδιά που ακολουθούν χορτοφαγική δίαιτα συστήνεται να καταναλώνουν συχνά γεύματα και να χρησιμοποιούν ορισμένα επεξεργασμένα τρόφιμα όπως εμπλουτισμένα δημητριακά πρωινού, ψωμί και ζυμαρικά. Τα πρωτεϊνικά φυτικά τρόφιμα περιλαμβάνουν τρόφιμα σόγιας όπως το γάλα σόγιας, το τόφου και το τέμπε, τα όσπρια, τα δημητριακά, τους ξηρούς καρπούς και διάφορους σπόρους.

Ενήλικη Ζωή

Αρχικά ο στόχος της ημερήσιας πρωτεϊνικής πρόσληψης (RDA) 0.8γρ πρωτεΐνης/κιλό σωματικού βάρους/ημέρα ή 63γρ και 50γρ πρωτεΐνης ανά ημέρα για τον μέσο ενήλικα άντρα και την μέση ενήλικη γυναίκα αντίστοιχα δημιουργήθηκε για δίαιτες που περιέχουν υψηλής ποιότητας και εξαιρετικά εύπεπτης πρωτεΐνης (π.χ αυγό, κρέας, γάλα ή ψάρι). Αν οι κύριες πηγές πρωτεΐνης σε μία δίαιτα είναι γαλακτοκομικά προϊόντα, δημητριακά ολικής αλέσεως, φασόλια, ξηροί καρποί και σπόροι, όπως συμβαίνει στους γαλακτοχορτοφάγους, τότε η απορρόφηση της πρωτεΐνης από τον οργανισμό είναι 90% σε σχέση με τις δίαιτες που αποτελούνται από πρωτεΐνη υψηλής απορρόφησης, δηλαδή 10% λιγότερη. Για τις αυστηρά χορτοφαγικές δίαιτες, η απορρόφηση της πρωτεΐνης πέφτει στο 76%, λόγω της απουσίας των γαλακτοκομικών προϊόντων. Για αυτό το λόγο, συστήνεται οι χορτοφάγοι να προσλαμβάνουν περίπου 20% περισσότερη πρωτεΐνη την ημέρα, δηλαδή 1.0γρ πρωτεΐνης/κιλό σωματικού βάρους/ημέρα ή  75γρ και 60γρ συνολικά ανά ημέρα για τον μέσο ενήλικα άντρα και την μέση ενήλικη γυναίκα, αντίστοιχα.

Εγκυμοσύνη και Θηλασμός 

Οι ανάγκες σε πρωτεΐνη κατά την εγκυμοσύνη αντιστοιχούν στις ανάγκες της μητέρας συν την ποσότητα η οποία είναι απαραίτητη για την σύνθεση νέων ιστών και την ανάπτυξη του εμβρύου. Όμως, ο ρυθμός σύνθεσης νέων ιστών δεν είναι σταθερός κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Όσον αφορά το θηλασμό, έρευνες δείχνουν ότι η περιεκτικότητα του μητρικού γάλακτος σε πρωτεΐνη δε μειώνεται αν η μητέρα ακολουθεί δίαιτα χαμηλής περιεκτικότητας σε πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας. Ωστόσο, χρόνιος υποσιτισμός σε πρωτεΐνη μπορεί να μεταβάλει την ποσότητα και την ποιότητα του μητρικού γάλακτος (χαμηλή περιεκτικότητα στα απαραίτητα αμινοξέα λυσίνη και μεθειονίνη). Γενικά, οι έγκυες και οι θηλάζουσες γυναίκες που ακολουθούν κάποιο είδος χορτοφαγικής δίαιτας, συμπεριλαμβανομένης  της αυστηρά χορτοφαγικής δίαιτας, πρέπει να καταναλώνουν 25γρ πρωτεΐνης παραπάνω την ημέρα, δηλαδή συνολικά περίπου 85γρ πρωτεΐνης την ημέρα. Η σύσταση αυτή καλύπτει τις ανάγκες σε πρωτεΐνη καθόλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού.

Τρίτη Ηλικία 

Γενικά οι συστάσεις για πρωτεΐνη στους υγιείς υπερήλικες δεν διαφέρουν από αυτές για την υπόλοιπη ενήλικη ζωή. Ωστόσο, τα άτομα που βρίσκονται στην τρίτη ηλικία έχουν συχνά χαμηλή θερμιδική πρόσληψη και για αυτό θα πρέπει να επιλέγουν τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνη. Τα άτομα που βρίσκονται στην τρίτη ηλικία μπορούν να εξασφαλίσουν την απαραίτητη ποσότητα πρωτεΐνης που χρειάζονται μέσω μιας χορτοφαγικής δίαιτας με την προϋπόθεση ότι καταναλώνουν καθημερινά μεγάλη ποικιλία φυτικών τροφίμων πλούσιων σε πρωτεΐνη, συμπεριλαμβανομένων των οσπρίων και των προϊόντων σόγιας . Τέλος, έχει φανεί ότι τα άτομα που προσλαμβάνουν την πρωτεΐνη που χρειάζονται από φυτικές πηγές έχουν μειωμένη πιθανότητα ανάπτυξης της νόσου Parkinson. Ωστόσο, ο ακριβής μηχανισμός με τον οποίο τα ζωικά τρόφιμα αυξάνουν την πιθανότητα ανάπτυξης της νόσου δεν έχει βρεθεί και έτσι δεν είναι ξεκάθαρο αν αυτή οφείλεται στο ζωικό λίπος, τη ζωική πρωτεΐνη ή σε άλλα συστατικά που βρίσκονται στις ζωικές.

Αθλητές 

Η πρωτεΐνη ίσως είναι το πιο επίφοβο θρεπτικό συστατικό για τους αθλητές που ακολουθούν κάποιο είδος χορτοφαγικής δίαιτας. Οι φυτικές πρωτεΐνες είναι ανεπαρκείς και δεν θεωρούνται πλήρεις σε αμινοξέα, αφού παρουσιάζουν έλλειψη σε κάποιο αμινοξύ. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό οι αθλητές που ακολουθούν χορτοφαγική δίαιτα να επιλέγουν τρόφιμα υψηλής ποιότητας πρωτεΐνης όπως όσπρια, ξηρούς καρπούς και διάφορους σπόρους σε συνδυασμό με δημητριακά και ψωμί ολικής αλέσεως. Επίσης, συστήνεται να καταναλώνουν προϊόντα σόγιας και άλλα υποκατάστατα κρέατος που έχουν υψηλή περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη. Οι χορτοφάγοι αθλητές έχουν αυξημένες ανάγκες σε πρωτεΐνη όχι μόνο λόγω της έντονης φυσικής δραστηριότητας τους, αλλά και επειδή καταναλώνουν πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης, οι οποίες όπως αναφέρθηκε είναι λιγότερο εύπεπτες. Για αυτό το λόγω προτείνεται οι χορτοφάγοι αθλητές και ειδικά οι αθλητές αντοχής και δύναμης να καταναλώνουν πρωτεΐνη που αντιστοιχεί σε 1.3-1.7γρ πρωτεΐνης/κιλό σωματικού βάρους/ημέρα. Έτσι, για παράδειγμα, ένας χορτοφάγος αθλητής 70 κιλών συστήνεται να καταναλώνει 91-119γρ πρωτεΐνης την ημέρα. Γενικά η ποσότητα αυτή μπορεί να προσληφθεί μέσω της διατροφής χωρίς τη χρήση συμπληρωμάτων πρωτεΐνης ή αμινοξέων.

Διαβάστε επίσης…